یادداشت / ایمان فرهمندی
در این یادداشت به دو سوال پاسخ می دهیم:
۱. تاکسی حمل و نقل همگانی است یا شبه همگانی؟
۲. دانستن این مطلب چه فایده ای دارد؟
اجازه بفرمایید از سوال دوم شروع کنم! اگر تاکسی ها (چه سدان، چه ون) حمل و نقل همگانی (Public Transit) باشند، باید با آن ها مثل اتوبوس و مینی بوس خطوط رفتار کنیم. یعنی در خطوطی کم مسافر با سرفاصله منظم و مسیر مشخص فعالیت کنند و احتمالاً بخشی از هزینه های آن ها هم توسط دولت و شهرداری پرداخت شود.
اما اگر شبه همگانی (Paratransit) باشند، دولت و شهرداری نقشی در تامین هزینه های آن ها نمی پذیرند و مدیریتشان نیز در حد وضع و نظارت بر اجرای قوانین و ضوابط کلی و حاکمیتی بوده و می توانند هزینه این نظارت را هم از تاکسی ها دریافت کنند.
پس تفاوت همگانی یا شبه همگانی بودن تاکسی ها در نگاه درآمدی یا خدماتی به آن ها است و آثار حمل و نقلی، مالی و اقتصادی قابل توجهی دارد.
برای جواب سوال اول باید تعریف حمل و نقل شبه همگانی را بدانیم. غلامی و امیری پور (مبانی حمل و نقل شبه همگانی، ۱۳۹۱) معتقدند: 《حمل و نقل شبه همگانی نوعی خدمات حمل و نقل شهری مسافر است که به صورت مختلط با ترافیک شهری کار می کند، این نوع خدمات توسط بخش خصوصی یا دولتی ارائه می شود و در دسترس یک گروه خاص یا تمامی جامعه است، اما بر اساس نیازهای کاربر، مسیر و زمان بندی قابل تغییر است.》
نکته کلیدی این تعریف که تفاوت اصلی حمل و نقل شبه همگانی با همگانی است، قابلیت تعیین مسیر و زمان بندی سفر توسط مسافر است. یعنی اگر مسافر تعیین کند که سفر کی و از کجا به کجا انجام شود می شود حمل و نقل شبه همگانی (مثل تاکسی شناور، تلفنی، بی سیم، اینترنتی و …) و اگر مسیر و زمان تردد ثابت باشد و توسط مسافر تعیین نشود، می شود حمل و نقل همگانی (مثل خطوط اتوبوس رانی). پس در خطوط تاکسی رانی هم اگر زمان حرکت تاکسی ها وابسته به پر شدن خودرو نباشد و از نظم زمانی مشخصی پیروی کند، می تواند به عنوان حمل و نقل همگانی مورد پذیرش قرار گیرد.
به عنوان نتیجه گیری: همگانی یا شبه همگانی بودن تاکسی و ون و حتی مینی بوس و اتوبوس، نه به ابعاد و ظرفیت وسیله نقلیه، بلکه به خصوصیات عملکردی و نوع سرویس دهی آن ها بستگی دارد. لذا مثل اتوبوس ها، باید تاکسی های شهر را هم به دو گروه خطوط و سرویس تقسیم و به هر کدام نگاه ویژه خود (درآمدی یا خدماتی) را داشته باشیم.
خلاصه این که تاکسی هم حمل و نقل همگانی است، هم شبه همگانی! به عبارت دیگر امکان دارد که بخشی از تاکسی ها به صورت شبه همگانی فعالیت کنند و بخش دیگر همگانی.
https://mashhadfarhang.ir/?p=2414