مشهد فرهنگ

یادداشت / محمد جواد مشیری / دکترای کارآفرینی

نزدیک به دو سال است که از ابلاغ بیانیه گام دوم انقلاب که در تاریخ ۲۲ بهمن سال ۹۷ همزمان با چهل سالگی انقلاب، توسط رهبر معظم انقلاب می‌گذرد و پرداختن به زوایای تحقق این بیانیه راهبردی وظیفه فعالان حوزه تصمیم سازی و برنامه‌ریزی است. قانون اساسی کشور دکترین کشور و بیانیه گام دوم انقلاب در کنار سایر اسناد مثل سند چشم‌انداز، وصیت نامه امام خمینی (ره) و … از اصولی است که ما را به این دکترین نزدیک می‌کند و در کنار آن شیوه‌های اجرایی هم می‌توان طراحی کرد.در دوران پس از انقلاب با توجه به اقدامات صورت گرفته در راستای ایجاد عدالت در تمامی بخش‌ها و ملاک قراردادن سه اصل دسترسی آسان، عدالت توزیع و عدالت اقتصادی در نظام آموزشی، هم اکنون شاهد افزایش تعداد دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی و رشد چشمگیر دانشجویان و محصلین در سطح کشور هستیم. در تحلیل محتوایی بیانیه گام دوم انقلاب ۱۰۷ گزاره در ارتباط با حوزه‌ها و نهادهای علمی استخراج شد، که ۴۴ گزاره مرتبط با نظام سلامت و ۱۴ گذاره مرتبط با دانش و فناوری است. سه مقوله در بین این گزاره‌ها مورد تاکید قرار گرفته از جمله نیل به مرجعیت علمی و ارتقای عزت ملی، توجه به علم نافع و در خدمت جامعه، عدالت در دسترسی و رفع محرومیت.

یکی از موارد مهم و موثر در تحقق بیانیه گام دوم انقلاب توجه به مقوله علم و نوآوری است؛ علم و نوآوری از ارکان توسعه کشورها در جهان به شمار می‌آید و کشورما نیز در این زمینه به ویژه در سال‌های اخیر علیرغم افزایش محدودیت ها و فشارهای تحریمی از طریق غرب و امریکا ، به موفقیت های قابل توجهی دست یافته است. ما می‌توانیم دو نگاه به این بیانیه داشته باشیم. یک نگاه جزء‌نگرانه که دستاوردش کشف نوآوری‌ها و برجستگی‌های جزء‌نگرانه است. نگاه دوم نگاه کل‌نگرانه و منظومه‌ای است. اگر ما نگاه کل‌نگرانه و منظومه‌ای داشته باشیم، آنگاه نوآوری هم سیستمی خواهد بود؛ یعنی می‌بینیم این بیانیه یک سیستم و نظام نو را در اختیار ما قرار می‌دهد. بیانیه‌ی «گام دوم انقلاب» تجدید مطلعی است خطاب به ملت ایران و به‌ویژه جوانان که به‌مثابه منشوری برای «دومین مرحله‌ی خودسازی، جامعه‌پردازی و تمدن‌سازی» خواهد بود و «فصل جدید زندگی جمهوری اسلامی» را رقم خواهد زد.

موضوع نوآوری و مدیریت نوآوری به یکی از مهم‌ترین و حساس‌ترین استراتژی‌هایی تبدیل شده است که سازمان‌ها و شرکت‌های پیش‌رو با اتکا به آن توانسته‌اند جهش‌های خیره‌کننده‌ای در دنیای کسب و کار و بهره‌وری پدید آورند. بر اساس گزارش جدید موسسه Forrester، در حال حاضر بیش از ۵۳ درصد تصمیم‌گیری‌های مرتبط با شرکت‌های خدماتی در جهان با محوریت نوآوری‌ها و تکنولوژی‌های مدیریتی نوآورانه صورت می‌پذیرد. علاوه بر این بر اساس این گزارش، بیش از ۹۰ درصد مدیران معتقدند که نوآوری، کلیدی‌ترین عامل موفقیت شرکت‌ها و مدیران در دنیای کسب و کار به حساب می‌آید. نومدیران نیز به این امر واقفند که از آنها انتظار می‌رود هم نوآور باشند و هم اینکه کارکنان‌شان را به نوآوری تشویق کنند. کشور ما از نظر ظرفیت‌های طبیعی و انسانی، کم نظیر است و بسیاری از این ظرفیت‌ها با غفلت دست اندرکاران تا کنون بی‌استفاده و یا کم‌استفاده مانده است که همت‌های بلند و انگیزه‌های جوانان انقلابی خواهند توانست آنها را فعال و در پیشرفت مسائل مادی و معنوی کشور به معنی واقعی جهش ایجاد کنند. اکنون نزدیک به دو دهه است در زمینه پیشرفت علم وفن آوری قدم‌های خوبی همچون رستاخیز علمی، توجه به استعداد‌های جوانان و کسب رتبه‌های برترملی و بین المللی در زمینه‌های مختلف علمی و پژوهشی توسط نخبه‌های دانشگاهی برداشته شده و حرکت‌های خوبی را شروع کرده ایم که اگر ادامه پیدا کند و آن را تقویت کنیم به یک نظام وچرخه تکمیل شده دست خواهیم یافت.

با عنایت به توجه مقام معظم رهبری به جوانان و خطاب قرار دادن آنان در گام دوم انقلاب  می توان گفت در زمان ستم شاهی از نسل جوان به عنوان نسل سر گردان یاد می‌شد، اما امروز  از جوانان به عنوان نسل آینده‌ساز و قدرتمند یاد می‌شود. جوانان طی سال‌های گذشته توانسته‌اند بر سرعت رشد علمی کشور و کسب جایگاه‌های برتر دنیا در فناوری‌های تک و لبه‌های دانش مانند سلول‌های بنیادی، نانو، فضا و امثال این‌ها بیفزایند و جوانان به تجربه ثابت کرده‌اند در صورت به دست گرفتن امور، نتایج شگفت‌انگیزی به بار می‌آورند. چنانچه حرکت علمی ما درونی و بومی نباشد توقف در مدار وابستگی و دنباله‌روی ادامه یابد هرگز به شکوفایی و بالندگی حقیقی دست نخواهیم یافت پس در این مسیر، علم را باید اساس و زیربنای پیشرفت قرار دهیم، برای در نوردیدن مرز‌های علمی گام‌های بسیاربلند و تعیین کننده برداریم و علم را در مسیر تکاملی‌اش پیش ببریم.

جبران عقب‌ماندگی‌های علمی در کشور فقط از طریق «رستاخیز علمی»، «انقلاب‌های معرفتی» و«بهره‌گیری از راه‌های نوآورانه » ممکن است.اکنون نزدیک به دو دهه است که «رستاخیزِ علمی» در کشور، آغاز شده، و سنگِ بنای یک «انقلابِ علمی»، گذاشته شده است(آیت‌الله خامنه‌ای، در بیانیۀ گامِ دوّمِ انقلاب). کسی‌که به چنین امرِ مهمی، توجّه یافت و حسّاسیّتِ فراوان دربارۀ آن از خویش نشان داد و به صد زبان و بیان، آن را تکرار کرد و مطالبه نمود تا سرانجام، به «گفتمان» تبدیل شد، آیت‌الله خامنه‌ای بوده است. ایشان در طولِ دو دهۀ گذشته، به هر مناسبی به مسألۀ «تولیدِ علم و نهضتِ نرم‌افزاری» اشاره کرد و فرهیختگان و نخبگانِ علمی را همواره به‌سوی حرکت در راستای آن فراخواند، و خوشبختانه، این اهتمامِ خاص، به نتایجِ درخشانی رسید و ما توانستیم در علم، به پیشرفت‌های خیره‌کننده دست یابیم. ایشان به جامعۀ علمی تفهیم کرد که اوّلاً، علم را باید «اساس» و «زیربنا»ی پیشرفت دانست؛ ثانیاً ما به‌دلیلِ حکومت‌های بی‌لیاقت و کوته‌اندیش، در حدّ چندسده از قافلۀ شتابانِ علم، جاماندیم و دچارِ «عقب‌افتادگیِ علمی» شدیم؛ ثالثاً چنانچه حرکتِ علمیِ ما، «درونی» و «بومی» نباشد و توقف در مدارِ «وابستگی» و «دنباله‌روی» ادامه یابد، به شکوفایی و بالندگیِ حقیقی دست نخواهیم یافت.

امروز ایران در بسیاری از زمینه‌های پزشکی حرف برای گفتن دارد و پیشرفت‌های هسته‌ای و کسب رتبه‌های برتر در ماراتن‌های علمی، کسب رتبه شانزدهم دربیش از دویست کشورجهان، ۱۱ برابر شتاب رشد متوسط علم در جهان و کسب جایگاه‌های برتر اساتید در جهان اسلام، چاپ مقالات و ارتباط گیری دانشگاه در عرصه‌های کشاورزی، عمرانی، خدماتی و پزشکی همه و همه حکایت از کشوری دارند که در سایه تحریم‌های شدید جهانی و ممانعت‌ها و سنگ‌اندازی‌های بسیار به اینجا رسیده است.

درپایان باید گفت که ابتدا این گفتمان‌سازی ادامه پیدا کند و دوم اینکه اگر بخواهیم این بیانیه عینیت پیدا کند، مهم‌ترین کار، کشف ساختارهای انقلابی است. توصیه‌ها و مفاهیم انقلابی تحققش منوط به ساختارها و نهادهای انقلابی است. ساختار علمی حوزوی و دانشگاهی ما اگر علمی انقلابی نباشد، اثربخش نیست. برخی می‌گویند ما حوزه علمیه هستیم، نه حوزه انقلابی، برخی می‌گویند ما حوزه انقلابی هستیم. ساختار حوزه علمیه و دانشگاه باید انقلابی باشد. ما اگر بخواهیم راه آینده را درست ترسیم کنیم باید چالش‌های آینده را ببینیم و تحلیل درستی از وضعیت موجود داشته باشیم و با نگاه نقادانه وضعیت خود را رصد کنیم، اظهار داشت: در بیانیه گام دوم به این موارد توجه شده است و می بایست در ترجمان بیانیه راهبردی مقام معظم رهبری به چند هدف در نظر گرفته در آن از جمله مرجعیت علمی، جهاد علمی و عدالت توجه کنیم.‌

اختصاصی پایگاه خبری اطلاع رسانی مشهد فرهنگ